Województwo kujawskie

8
1326
Rys. Wikipedia: Mapa przedstawiająca tereny Pomorza i Kujaw w 1125 r. opublikowana w Historisch Geographischer Handatlas [podręczny atlas historyczno-geograficzny], Justus Pertes 1854; autor Karl von Spruner

Zajmując się nazewnictwem geograficznym i przyczynami powstawania błędów w systemach oraz będąc związanym jakoś z Kujawami nie mogę się nie zastanawiać dlaczego dzisiejsze województwo ma w nazwie człon pomorskie… Pomorska jest nawet gazeta bydgoska. Łączenie jednak Kujaw z Pomorzem jest zabiegiem iście szatańskim. W obecnym województwie kujawsko-pomorskim znajdują się co prawda części Pomorza Gdańskiego (skrawki Krajny, Borów Tucholskich oraz Kociewia), ale to nie uzasadnia dodania członu pomorski do nazwy województwa: jest to część najbardziej oddalona od morza, nad którym leżą dwa województwa mające Pomorze w nazwach. Pomorskie (ze stolicą w Gdańsku) oraz zachodniopomorskie (ze stolicą w Szczecinie). Za to dwa ważne regiony historyczne znajdujące się na obszarze województwa to Ziemia Chełmińska i Ziemia Dobrzyńska (nota bene to też historyczne Kujawy) nie są uwzględnione. Znamy je z lekcji historii!

Dlaczego popełniane są takie błędy przez osoby uważające się za fachowców? W opisie Kociewia gdzieś można znaleźć przykład zupełnego niezrozumienia czemu mają służyć nazwy: „to przykład regionu, którego nazwa nie nawiązuje do żadnej ze znanych jednostek terytorialnych i administracyjnych kraju”. To nie historyczna nazwa lokalna ma nawiązywać do nazwy jednostki administracyjnej, a odwrotnie: zmienne nazwy jednostek administracyjnych mają być zgodne ze stałymi nazwami historycznymi. Dominacja nazw administracyjnych jest obecnie przyczyną wielu zniekształceń… Wielu dyletantom się wydaje, że biurokracja jest ważniejsza i musi być prawdą.

Czemu ma służyć nazwa województwa, czy dowolnego okręgu administracyjnego? Temu, żeby określić w przybliżeniu położenie okręgu na mapie czy planie, ale także w historii. Jak się więc ją powinno ustalać? Przede wszystkim należy ustalić granice okręgu, biorąc pod uwagę wszystkie parametry eksploatacyjne (techniczno-ekonomiczne) okręgu. Żeby określić nazwę trzeba tylko zauważyć jaka nazwa historyczna obszaru na tym obszarze dominuje, albo nadać pochodzącą od nazwy stolicy tego okręgu. Nazwa powinna ona być jak najprostsza, najlepiej jednoczłonowa.

Spójrzmy jak to było historycznie w tym miejscu z przynależnością obszarów. Otóż część nadmorska (od Odry do Wisły) była w początkach Polski siedliskiem plemienia Pomorzan, którzy tworzyli swoje organizacje parapaństwowe. Ich pozostałością są ciągle Kaszubi. Pomorze znaczy po prostu ziemia położona nad morzem. Podobnie jak Powiśle to obszary nadwiślańskie. Jest taka dzielnica w Warszawie, ale znaczenie jest szersze. Opanowanie Pomorza było celem władców polskich od samego początku i okresowo to się udawało. Jedno z pierwszych (1000 r.) biskupstw polskich było w Kołobrzegu, czyli na Pomorzu. Co prawda jest ono określane jako efemeryczne, ale jednak. Później znów siedzibą biskupstwa pomorskiego był Wolin…

Pierwsze województwo pomorskie zostało utworzone już w 1454 r. i ukształtowało się ostatecznie w 1466 r. po II pokoju toruńskim. Było zwyczajowo zaliczane do Prus Królewskich! Bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości powstało województwo obejmujące słynny korytarz gdański, który miał być potem przyczyną II wojny. Był on wynikiem zagwarantowania Polsce dostępu do morza w traktacie wersalskim. Obejmował on Pomorze Gdańskie, czyli Wschodnie, zwane też Pomerelią.

Aż do 1933 r. Niemcy próbowali powrócić na ten obszar drogą pokojową. Później zaczęły się żądania eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej z Berlina do Królewca. Nazywali go Prusami Zachodnimi lub Pomerellen, być może wobec nazwy Pommern prowincji pruskiej ze stolicą w Szczecinie rozciągającą się wzdłuż wybrzeża morza Bałtyckiego aż do Rostoku. Z tej prowincji w Polsce znalazło się raptem 6 km kwadratowych. Niemiecka nazwa Pommern wynika z polskiej nazwy Pomorze. Ściślej – od jej łacińskiej formy Pomerania (po niemiecku morze to See).

W okresie międzywojennym polskie parcie do morza było tak silne, że powstałe województwo ze stolicą w Toruniu (nie było wtedy gdzie) nazwano pomorskim. To w jego ramach był Tczew, gdzie powstała Marynarka Wojenna oraz zbudowano nowe miasto portowe – Gdynię oraz kolejową magistralę węglową Śląsk-Porty. Kapuścisko Tranzytowe koło Bydgoszczy to była jedna z dwóch parowozowni ją obsługujących (obecnie stacja Bydgoszcz Wschód). Wszystko to aby uniknąć kłopotów związanych z używaniem portu w zniemczonym Wolnym Mieście Gdańsku. Mogę tu wspomnieć, że ciotka z Włocławka miała propozycję być sekretarką wojewody pomorskiego Władysława Raczkiewicza, późniejszego prezydenta RP na uchodźstwie. Nie mogła się jednak przenieść do Torunia właśnie.

W 1938 r. nastąpiła zmiana granic województwa mająca na celu zatarcie granic rozbiorowych. Wtedy to także Włocławek z okolicą został przeniesiony z województwa warszawskiego do pomorskiego. Tym samym Kujawy całe znalazły się w jednym województwie. W granicach województwa znalazła się Bydgoszcz, stając się największym miastem na jego obszarze, która zaczęła aspirować do roli stolicy. Nazywano więc to większe województwo krótko Wielkim Pomorzem.

W czasie wojny Niemcy zlikwidowali województwa polskie narzucając swoje podziały na tym obszarze włączonym do Rzeszy. Powstał okręg Gdańsk-Prusy Zachodnie. Strukturę tę zniósł Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego w czasie powstania warszawskiego, a więc, gdy front jeszcze nie przeszedł przez Polskę przedwojenną. Została przywrócona struktura przedwojenna administracji. Po wojnie województwo pomorskie zostało odcięte od morza przez nowe województwa wynikłe, ze zmiany granic państwa – szczecińskie i gdańskie… Stolicą była tu Bydgoszcz. Nie było to żadne Pomorze już. Jak wiadomo potem województwo nazywało się bydgoskie.

Małe województwa też miały nazwy od nazw swoich stolic, w tym bydgoskie, toruńskie, włocławskie… To te trzy województwa utworzyły dzisiejsze województwo kujawsko-pomorskie. Na tym obszarze dominującą krainą historyczną są Kujawy, rozciągające się wzdłuż Wisły i głównej linii kolejowej (drugiej w Polsce), autostrady oraz zawiera wszystkie główne miasta: Bydgoszcz, Toruń (część) i Włocławek. Skąd się więc wzięło to Pomorze tu? Fakt, że jest w nim Toruń, który przed wojną był stolicą województwa pomorskiego, ale przecież wtedy jego granice obejmowały Pomorze Gdańskie i była to nazwa naturalna! Dziś przecież dwa województwa nadmorskie nazywają się pomorskie (Pomorze Gdańskie) i zachodniopomorskie (ze stolicą w Szczecinie, a więc tak jak niemiecka prowincja Pommern kiedyś). Województwo odcięte od morza, gdzie dominują Kujawy nazwać kujawsko-pomorskim?

Nazwa województwo kujawskie byłaby jak najbardziej uzasadniona. Kujawy to także nazwa silnie osadzona w historii Polski. Jedno z miejsc jej początków. Nawet jakby się ktoś uparł, żeby było dokładniej to powinno być kujawsko-chełmińskie. Tak naprawdę jednak nie ma żadnej potrzeby nazywać inaczej niż kujawskie.

Jest absurdalne, żeby województwo w tym kształcie, jako trzecie było „pomorskie”. To tak jak warszawska dzielnica, której przysługuje nazwa Grochów, której nadano nazwę mniejszej dzielnicy sąsiedniej – Praga. Krainą historyczną dominującą na obszarze województwa są Kujawy (także Ziemia Dobrzyńska) i przysługuje mu, z natury rzeczy nazwa kujawskie.

RAFAŁ WODZICKI

8 Komentarze

  1. Podczas dalszych poszukiwań okazało się, że istniało, w momencie powstania województwa (1998) Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, powstałem w Bygoszczy w 1961. Jego zakres zainteresowania dotyczył m. in. Kaszub. Bynajmniej nie dotyczył całego terenu województwa. Można przypuszczać, że stąd pochodzi błędna nazwa województwa.

  2. Uzupełnienie (Wikipedia): Prusy Królewskie (niem. Königlich-Preußen), Prusy Polskie[1] – nazwa prowincji przyłączonej do Polski po wojnie trzynastoletniej postanowieniami pokoju toruńskiego (1466).Prusy Królewskie obejmowały: Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, rejony Malborka i Elbląga oraz Warmię, która choć zaliczała się do Prus Królewskich, tworzyła jednak wydzielone władztwo terytorialne podlegające miejscowym biskupom – tzw. dominium warmińskie. Dzieliła się na trzy województwa: POMORSKIE, CHEŁMIŃSKIE i malborskie oraz Księstwo Warmińskie.

  3. Obecnie widzę absurdalne manipulacje w sprawie nazwy metropolii górnośląskiej, która obejmuje też Zagłębie Dąbrowskie (od Dąbrowy Górniczej!). Prezydent Sosnowca wymusza, żeby wsadzić do nazwy Zagłębie… Ręce opadają. Powstaje kolejna absurdalna nazwa, trudna do wymówienia przez obcokrajowców.

  4. Wielki wstrząs wywołał w stolicy Kujaw – Włocławku bydgoska Gazeta Pomorska ogłaszając Bydzię stolicą Kujaw. Czyli artykuł ten porusza ważny problem. Ta sama Gazeta Pomorska ma swoją redakcję kujawską we Włocławku, gdzie twierdzi, że wiadomości są z Pomorza i Kujaw. O nazwę województwa kujawskiego nie wojuje…

  5. Dziwną nazwą jest Jabłonowo Pomorskie, gdzie przydomek Pomorskie dodano w 1992 r., choć województwo od 1950 r. nazywało się bydgoskie, a nie pomorskiej, jak wcześniej. Obecny podział administracyjny kraju wprowadzono dopiero w 1999 r. Co ma Jabłonowo z Pomorzem? Ano nic….

  6. Kolejny przykład: reklamuje się książkę o zabytkach Kujaw, ale tytuł jest z POMORZA i Kujaw, bo fachowcy tak się przywiązali do złej nazwy administracyjnej, że Pomorze musi dominować! Jeszcze jeden przyczynek do usunięcia Pomorza z nazwy województwa!

  7. Z zadziwieniem obserwuję wmawianie ludziom przez niektórych, że Ziemia Chełmińska, a Toruń w niej to Pomorze. Czyli Bydgoszcz to Kujawy, a Toruń, na południe od niej – Pomorze. Jest teraz okazja, bo pomnik Hallera w Toruniu i rocznica wkroczenia jego oddziałów na Pomorze. Fachowcy nie rozumieją, że wtedy Toruń był stolicą województwa pomorskiego, czyli jednostki administracyjnej obejmującej Pomorze, czyli Korytarz. Taki był wtedy układ granic i Toruń na tym terenie był największy. Nie oznacza to wcale, że jest na Pomorzu. Nie ma żadnego sensu rozpowszechniać tej nazwy wielkiego regionu na pół Polski. Przypomina to warszawskie wmawianie, że pół Warszawy to Praga.

Comments are closed.

WordPress › Error

There has been a critical error on this website.

Learn more about troubleshooting WordPress.